Productie recyclebaar plastic stap dichterbij

Een onlangs ontdekte groep recyclebare plastics lijkt een veelbelovend alternatief voor het moeilijk recyclebare harde plastic. Toch zien we deze zogeheten vitrimeren nog niet in producten toegepast omdat ze lastig te bewerken zijn. Onderzoekers van de TU Eindhoven ontdekten dat niet alleen de temperatuur, maar ook de dichtheid invloed heeft op de bewerkbaarheid van deze nieuwe vorm van plastics. Die inzichten moeten onder meer gaan leiden tot recyclebare dashboards voor de auto-industrie. Deze resultaten verschenen gisteren in het tijdschrift PNAS.

Plastic staat bekend als moeilijk recyclebaar en daarmee zeer milieuonvriendelijk. Dan gaat het echter vooral over de zogeheten harde plastics, of thermosets, zoals biljartballen of het dashboard in je auto. Een andere groep plastics, thermoplastics, waar de industrie folie, koffiebekertjes of speelgoed van maakt, is juist heel goed te recyclen maar helaas ook veel minder sterk. In 2011 werd een nieuwe groep plastics ontwikkeld, de zogeheten vitrimeren, die zo sterk zijn als harde plastics maar wél recyclebaar. Het Europese patentenbureau EPO riep de ontdekker van het materiaal in 2015 uit tot European

Hoe veelbelovend ook, de vitrimeren zijn nog altijd niet in de buurt van commerciële toepassing. Daarvoor dienen fabrikanten te weten hoe ze het materiaal de gewenste eigenschappen kunnen geven, zodat het in producten verwerkt kan worden. Wetenschappers tasten echter nog grotendeels in het duister over hoe het materiaal precies werkt.

TU/e-natuurkundige Liesbeth Janssen, promovendus Simone Ciarella en BSc student Rutger Biezemans presenteren nu een computermodel waarmee duidelijk wordt hoe temperatuur en dichtheid de vitrimeren vervormen. Janssen: “Nu we beter snappen hoe het materiaal natuurkundig in elkaar zit, hopen we in een vervolgproject ook echt recyclebare plastics te gaan produceren voor de industrie.”

Uit hun model blijkt dat de fragiliteit van de vitrimeren bepalend is voor de verwerkbaarheid van het plastic in de fabriek. Ciarella: “De fragiliteit staat voor de snelheid waarmee een materiaal van een vaste stof overgaat in een vloeistof (smelten) en andersom (stollen). Hoe lager de fragiliteitswaarde is, hoe makkelijker het plastic is om te vormen en dus hoe beter het materiaal recyclebaar is.”

Naast het begrijpen en kunnen voorspellen hoe deze fragiliteit invloed heeft, wisten Liesbeth Janssen en collega’s de fragiliteit van het plastic zelfs ‘af te stellen’. Zo blijkt dat de fragiliteit veranderd kan worden door de dichtheid van het materiaal aan te passen. Zo kan de fabrikant in de toekomst precies het gewenste gedrag instellen.

Om de werking uit te leggen moeten we inzoomen op de natuurkundige eigenschappen van alle drie de typen plastics. Plastics bestaan uit zeer lange strengen, ook wel polymeren genoemd. Thermosets zijn zo sterk door de vele verbindingen tussen deze strengen. En dat verklaart direct de slechte recyclebaarheid. Verhitting zorgt namelijk voor een onomkeerbaar verbreken van deze bindingen. Thermoplastics hebben geen verbindingen, en zijn daardoor makkelijk te vervormen door het verhogen van de temperatuur. Maar dat maakt ze ook direct minder sterk.

Ciarella: ‘Het interessante van vitrimeren is dat ze wél veel dwarsverbindingen hebben, maar door verhitting kunnen deze links openen en later weer dichtgaan op een andere plaats. Op kamertemperatuur gedragen deze vitrimeren zich daardoor even sterk als thermosets. Maar bij verhitting gedragen ze zich juist als makkelijk te vervormen thermoplastics. Deze plastics behouden dus hun kwaliteit bij het omsmelten.’