Geen schending van wetenschappelijke integriteit bij onderzoek statiegeld

De onafhankelijke commissie wetenschappelijke integriteit (CWI) van Wageningen UR heeft op 14 december 2015 aan de raad van bestuur van Wageningen UR een gevraagd advies opgeleverd over 14 klachten, ingediend door een producent van inname-apparatuur voor statiegeldflessen en twee milieuorganisaties, jegens de auteurs van het rapport ‘Analyse Nederlands statiegeldsysteem voor PET-flessen’. De raad van bestuur van Wageningen UR heeft dit advies voorlopig overgenomen in afwachting van een eventueel herzieningsverzoek van klagers of beklaagden bij het Landelijk Orgaan Wetenschappelijke Integriteit. Dat is op 18 december 2015 aan beklaagden en klagers per brief meegedeeld.

Van de 14 klachten is één klacht niet ontvankelijk verklaard en de overige 13 klachten zijn ongegrond verklaard. De CWI heeft haar advies mede gebaseerd op verklaringen van drie onafhankelijke deskundigen. De conclusie van het advies is dat de onderzoekers geen schending van wetenschappelijke integriteit valt te verwijten.  De raad van bestuur heeft  die conclusie overgenomen. In het advies van de CWI wordt wel geconstateerd dat in het proces van tot stand komen van het rapport een aantal beslissingen is genomen door de onderzoekers en hun leidinggevenden die achteraf niet erg gelukkig of verstandig waren. 

Het onderzoek betreft een modelstudie naar de kosten van het statiegeldsysteem. Voor overheid en bedrijfsleven was inzicht hierin van belang omdat er discussie was (en is) over kosten en efficiency van het statiegeldsysteem in relatie tot mogelijk andere kunststofhergebruik-systemen. De klager is van mening dat het statiegeldsysteem het meest efficiënt is en bestrijdt de uitkomsten van het door de onderzoekers geproduceerde rapport en de onafhankelijkheid ervan.

Het rapport kwam in 2012 in een onvoldragen versie in de publiciteit, doordat het werd gelekt. De onderzoekers hebben het rapport daarna zo snel mogelijk afgemaakt en officieel gepubliceerd, maar de CWI constateert dat dat proces op sommige punten zorgvuldiger had moeten verlopen.

Zo had bijvoorbeeld nadrukkelijk in de rapportage moeten worden weergegeven wie de opdrachtgevers (Centraal Bureau Levensmiddelen en de Federatie Nederlandse Levensmiddelenindustrie, verenigd in de Stichting DDL) van het onderzoek waren, zoals de gedragscode wetenschapsbeoefening ook voorschrijft. Dat is niet zorgvuldig, maar omdat niet gebleken is dat dit met opzet is gebeurd betreft het geen schending van de integriteit, zo stelt de CWI.
Ook oordeelde  het CWI dat het beter was geweest als de door de onderzoekers gepubliceerde versie van het conceptrapport vooraf zou zijn gereviewd volgens de geldende procedures en niet erna in het kader van de later uitgebrachte geactualiseerde en definitieve versie. De eerdere (concept-)versie voldeed niet volledig aan de normen van zorgvuldige wetenschapsbeoefening, maar vormt geen schending van integriteit omdat direct al besloten was een verbeterde definitieve, correcte en aangevulde versie uit te brengen die bovendien op de gebruikelijke wijze is gereviewd.

Een belangrijke conclusie van de CWI is dat in de  procesgang na het verschijnen van het rapport de onvolkomenheden voldoende zijn gecorrigeerd door de onderzoekers en hun leidinggevenden en dat een belangrijk deel van de  klachten van klager thuis hoort in het wetenschappelijke debat.

In zijn algemeenheid komt de CWI tot de conclusie dat de in het rapport beschreven analysemethoden en de berekeningen en aangegeven onzekerheden de toets der kritiek kunnen doorstaan en dat een discussie daarover  in de wetenschappelijke of maatschappelijke arena moet en kan plaatsvinden. De wel geconstateerde onzorgvuldigheden doen niets af aan de gepresenteerde bevindingen. Dat laat onverlet dat deze onzorgvuldigheden niet hadden mogen plaatsvinden. Betrokkenen en hun organisatieonderdeel zijn zich daarvan terdege bewust en hebben hun werkwijze verbeterd naar aanleiding van deze feedback. Betrokkenen zijn blij dat hun integere handelen (h)erkend en bevestigd is door het CWI.